Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Aile konutu şerhi, Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi kapsamında düzenlenen ve aile birliğini korumayı amaçlayan önemli bir hukuki düzenlemedir. Bu şerh, eşlerden birinin izni olmadan aile konutunun satılmasını, devredilmesini veya üzerinde ipotek gibi ayni hak tesis edilmesini engeller. Aile birliğini koruma amacıyla getirilen bu düzenleme, özellikle ekonomik gücü olmayan eşlerin mağduriyetini önler.

Aile Konutu Şerhi Nedir?

Aile konutu şerhi, bir taşınmazın aile konutu olarak kullanıldığını belirtmek amacıyla tapu kütüğüne konulan bir kayıttır. Bu şerh, taşınmazın diğer eşin rızası olmadan devredilmesini veya üzerinde işlem yapılmasını engeller. Özellikle ekonomik olarak dezavantajlı eşin korunması için kritik öneme sahiptir.

Aile Konutu Şerhi Özellikleri

• Rızaya Dayanır: Şerhin konulabilmesi için eşlerden birinin başvurusu gerekir.
• Üçüncü Kişileri Bağlar: Şerh, taşınmazın üçüncü kişiler tarafından satın alınmasını engelleyebilir.
• Kamu Düzeni Niteliği: Aile birliğinin korunmasına yönelik bir tedbirdir.

Aile Konutu Şerhinin Koyulabilmesi İçin Gerekli Şartlar

Aile konutu şerhinin konulabilmesi için bazı temel şartlar aranır:

1. Taşınmazın Aile Konutu Niteliğinde Olması: Taşınmazın, eşlerin birlikte yaşadığı ve aile birliği merkezinin bulunduğu yer olması gerekir.
2. Evlilik Birliği: Şerh yalnızca evli çiftler için geçerlidir. Resmi nikah olmadan birlikte yaşayan çiftler bu haktan yararlanamaz.
3. Talep: Şerhin konulabilmesi için eşlerden birinin tapu müdürlüğüne başvuruda bulunması gerekir.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Aile konutu şerhi, şu adımlarla tapu kütüğüne işlenir:

1. Başvuru: Eşlerden biri, taşınmazın bulunduğu Tapu Müdürlüğü’ne başvuruda bulunur.
2. Belgelerin Sunulması: Gerekli belgeler (örneğin, evlilik cüzdanı, taşınmaza ilişkin tapu belgesi) sunulur.
3. Değerlendirme: Tapu müdürlüğü, başvuruyu değerlendirir ve gerekli şartların sağlandığını doğrular.
4. Şerhin İşlenmesi: Şerh, tapu siciline işlenir ve taşınmazın aile konutu olduğu belirtilir.

Aile Konutu Şerhi için Gerekli Belgeler

Aile konutu şerhi koydurmak için şu belgeler gereklidir:

• Evlilik cüzdanı,
• Taşınmazın tapu belgesi,
• İkametgah belgesi (aile konutunun burada olduğunu kanıtlar),
• Kimlik belgesi.

Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması

Aile konutu şerhi, şu durumlarda kaldırılabilir:

1. Evliliğin Sona Ermesi: Boşanma veya ölüm durumunda şerh kaldırılır.
2. Ortak Rıza: Eşlerin birlikte talep etmesi halinde şerh kaldırılabilir.
3. Mahkeme Kararı: Taraflardan birinin talebi üzerine mahkeme, şerhin kaldırılmasına karar verebilir.

Aile Konutu Şerhini Koruma Süresi ve Ücreti

Aile konutu şerhi, Türk Medeni Kanunu'nun 194. maddesi çerçevesinde belirlenen önemli bir hukuki düzenlemedir. Aile konutu üzerinde herhangi bir hakkı bulunmayan eş, doğrudan tapu sicil müdürlüğüne başvurarak, aile konutunun tapu kaydına şerh konulmasını talep edebilir. Eğer şerh talebi, tapu sicil müdürlüğü tarafından reddedilirse, eşin mahkemeye başvurarak bu şerhin konulmasını talep etme hakkı da bulunmaktadır. Bu durum, mülkiyet hakkına sahip olmayan eşin korunması amacıyla düzenlenmiş bir hak olarak kabul edilmelidir. Mahkeme kararıyla da olsa, mülkiyet hakkı olmayan eşin talepleri doğrultusunda şerhin tapu kütüğüne işlenmesi mümkündür.

Aile konutu şerhi, evlilik birliği sürdüğü sürece geçerliliğini korur. Ancak evliliğin sona ermesi, ölüm, gaiplik kararı veya evliliğin iptali gibi durumlarda bu şerhin geçerliliği sonlanır. Evlilik birliğinin sona ermesinin yanı sıra, aile konutunun başka bir taşınmaza taşınması ya da eşlerin anlaşarak konutun aile konutu olma özelliğini kaybetmesi de şerhin koruma süresini sonlandıran sebepler arasında yer alabilir. Aile konutu şerhinin süresine ilişkin bir sınırlama getirilemez, zira şerh, evliliğin sona ermesiyle ya da aile konutu olma özelliği kaybolduğunda kendiliğinden sona erer.

Aile konutu şerhi yalnızca mülkiyet hakkı bulunan eşin başvurusu ile konulabilir; diğer ayni haklar, örneğin intifa hakkı veya üst hakkı gibi haklar, aile konutu şerhi kapsamına girmez. Dolayısıyla, aile konutu şerhi yalnızca mülkiyet hakkı bulunan taşınmazlar için geçerli olacaktır.

Aile konutu şerhi, başvurulan tapu sicil müdürlüğü tarafından harç ve masrafsız bir şekilde işlem görür. Bu işlem, harçlardan muaf tutulmuş olup herhangi bir ücret talep edilmez.

Türk Medeni Kanunu'nda aile konutunun tanımı yapılmamış olsa da, yargı kararları ve akademik çalışmalarda aile konutu, eşlerin ve aile bireylerinin birlikte yaşadıkları yer olarak tanımlanmaktadır. Aile konutu, aile hayatının sürdürüldüğü yer olup, eşlerin ve aile üyelerinin ortaklaşa kullandığı yaşam alanını ifade eder.

Aile Konutunun Satılması, Devredilmesi, Rehin ve İpotek Konulması

Türk Medeni Kanunu, aileyi ve evlilik birliğini koruma amacı güderken, aile konutu olarak kullanılan taşınmazlar üzerindeki işlemlerin eşlerin karşılıklı rızası ile yapılmasını öngörmektedir. Bu kapsamda, mülkiyeti bir eşin üzerine olsa bile, aile konutu olarak kullanılan taşınmazın satışı, devri, rehin veya ipotek konulması gibi işlemler, diğer eşin açık rızası olmadan gerçekleştirilemez. Ayrıca, eğer kiralanan bir taşınmaz aile konutu olarak kullanılıyorsa, kiracı olan eş de diğer eşin rızası olmadan kira sözleşmesini feshedemez. Kısacası, ister malik ister kiracı olsun, diğer eşin açık rızası olmadan aile konutu üzerindeki hakları kısıtlanamaz.

Eşlerden biri, diğer eşin rızası olmadan aile konutu üzerindeki haklarını sınırlayan bir işlem yapılması durumunda, aile mahkemesine başvurarak hakimin müdahalesini talep edebilir. Ayrıca, eşlerden birinin, geçerli bir sebep olmaksızın, aile konutu ile ilgili iş ve işlemlere rıza göstermemesi durumunda, diğer eş de aynı şekilde hakime başvurabilir.

Aile konutu ile ilgili işlemlerin, özellikle de devir, satış, rehin ve ipotek gibi hakları sınırlayan işlemlerin ancak eşlerin karşılıklı rızası ile yapılması gerekmektedir. Diğer eşin rızası olmadan yapılan işlemler geçersiz sayılır. Kanun, açık rızanın varlığını ve ispatını sağlamak için belirli bir şekil şartı aramamış, bu nedenle eşler rızalarını yazılı olarak bildirmek zorunda değildirler. Ancak, ailenin korunması amacıyla, tapu kütüğüne aile konutu şerhi konulması mümkündür. Malik olmayan eş, bu şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden talep edebilir.

Aile konutu şerhi yalnızca mülkiyet hakkı bulunan taşınmazlar için geçerli olup, intifa, oturma, üst hakkı gibi sınırlı ayni haklar bu kapsamda yer almaz. Dolayısıyla, aile konutu şerhi sadece mülkiyet hakkına sahip olan taşınmazlarda işlenebilir. Aile konutu şerhinin koruma süresi, evliliğin sona ermesi veya aile konutunun başka bir taşınmaza taşınması ile sonlanabilir. Eşlerin anlaşarak taşınmazın aile konutu olma özelliğini kaybetmesi de şerhin koruma süresini sona erdirir. Aile konutu şerhinin bir süre ile sınırlandırılması mümkün değildir; şerhin geçerliliği, evliliğin sona ermesi ya da aile konutunun aile konutu olma özelliğini kaybetmesi ile sonlanır.

Aile konutu şerhi koyulması işlemi harç ve masrafsız olup, tapu müdürlüğü tarafından herhangi bir ücret alınmaz. Aile konutunun tanımı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda yapılmamış olsa da, yargı kararlarında ve bilimsel çalışmalarda, aile konutu, eşlerin ve diğer aile bireylerinin birlikte yaşadığı ve aile hayatını sürdürdüğü yer olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle, aile konutu, aile bireylerinin birlikte yaşadığı yaşam alanıdır.

Aile Konutu Şerhi E-devletten Konulabilir mi?

Aile konutu şerhi işlemi, E-devlet üzerinden de gerçekleştirilebilmektedir. E-devlet aracılığıyla aile konutu şerhi bildiriminde bulunmak için, öncelikle Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü'nün bölümüne giriş yaparak "Web Tapu" işlemleri kısmına ulaşılır. Buradan "Aile Konutu Şerhi" başvurusu yapılabilir. E-devlet üzerinden yapılan bu işlemler, doğrudan Tapu Müdürlüğü'ne başvurarak yapılan işlemlerle eşdeğer olup, fiziksel olarak kuruma gitmeye gerek kalmaz.

Web-Tapu sistemi üzerinden, online randevu alarak başvuru süreci hızlandırılabilir. E-Devlet şifresine sahip vatandaşlar, "https://webtapu.tkgm.gov.tr/" adresine girerek işlemlerini başlatabilirler. T.C. kimlik numarası ve E-Devlet şifresi ile Web-Tapu sayfasına giriş yaptıktan sonra, "İşlemler" sekmesinden "Aile Konutu Şerhi" bölümünü seçip, taşınmazın tapu bilgilerini sisteme kaydedebilirler. Bu şekilde, randevu online olarak oluşturulur. Tapu Müdürlüğü, başvuruyu inceledikten sonra, cep telefonuna gelen SMS bildirimi ile başvuru sahibine işlem için gerekli bilgileri gönderir. Son olarak, Tapu Müdürlüğü'nde işlem tamamlanarak imza atılır. E-devlet üzerinden yapılan başvurular herhangi bir harca tabi değildir.

Kanun, aile konutu şerhinin yalnızca malik olmayan eş tarafından talep edilebileceğini belirtse de, malik eşin de taşınmazın sahibi olarak bu talebi yapmasında engel bir durum yoktur. Yani, aile konutu şerhi, eşlerden biri ya da her ikisi tarafından birlikte talep edilebilir. Yukarıda bahsedilen husus, eşlerden birinin izni olmadan, diğer eşin aile konutunu devretmesini veya üzerinde işlem yapmasını engellemektedir. Bu nedenle, malik eş, aile konutunda satış, bağış, devir, ipotek ya da rehin gibi işlemleri yalnızca malik olmayan eşin rızasını alarak gerçekleştirebilir.

Aile konutu şerhinin tapuya kaydedilmesi, sadece malik eşi değil, diğer hak sahiplerini de ilgilendirir. Bu nedenle, şerh işlemi sonrası, varsa haciz, tedbir veya ipotek alacaklılarına bildirim yapılmalıdır. Aile konutu şerhi ile ilgili herhangi bir ipotek, haciz veya tedbir işlemi yapıldığında, şerh verilen eş ya da malik olmayan eş, durumdan haberdar edilmelidir.

Oturulmayan Eve Aile Konutu Şerhi Konulabilir mi? Kiracı Koyabilir mi?

Aile konutuna ilişkin kanuni düzenlemelerin uygulanabilmesi için, söz konusu taşınmazın ailenin yaşam merkezi olarak kullanılmakta olması gerekmektedir. Buradaki yaşam merkezi, ailenin barınma ihtiyaçlarını karşıladığı ve aile birliğini sürdürdüğü yer olarak tanımlanabilir. Aile konutu, eşlerin ortak seçimleriyle ve birlikte kullandıkları, yaşamlarının merkezi haline gelen konutlarıdır. Bu bağlamda, aile tarafından kullanılmayan bir taşınmazın, aile konutu olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla, aile konutu olarak nitelendirilemeyen bir taşınmaz için aile konutu şerhi işlemi de yapılamaz.

Yargıtay kararlarına göre, dava konusu taşınmazın aile konutu olarak nitelendirilebilmesi için, taşınmazın fiilen kullanılıp kullanılmadığının araştırılması gerekir. Eğer konutun fiilen kullanılmadığı tespit edilirse, tapu kütüğünde aile konutu şerhi olsa bile, bu taşınmaz aile konutu olarak kabul edilemez. Aile konutu şerhi konulacak taşınmazın, fiilen ve sürekli olarak kullanılıyor olması gerektiği Yargıtay kararları ile belirlenmiştir.

Evli bir çiftin bir konutu aile konutu olarak kiralaması durumunda, kira sözleşmesinin tarafı olmayan ve imzalamayan diğer eşin rızası olmadan bu sözleşme feshedilemez. Bu düzenlemenin amacı, aile konutu şerhiyle paralellik taşır. Kiracı olunsa bile, aile konutu şerhinin amacında olduğu gibi eşlerin ve çocukların barınma hakkı korunmaktadır. Eşlerin ve diğer aile bireylerinin birlikte yaşadığı aile konutu, evlilik birliği ve aile hayatı açısından büyük öneme sahiptir. Bu nedenle kanun, aile konutuna dair özel düzenlemeler getirmiş ve aile konutuyla ilgili işlemlerde eşlerin açık rızasını aramıştır. Eşlerin haklarını korumak amacıyla, tapu kütüğüne şerh verilmesi imkânı da tanınmıştır.

Aile Konutu Şerhi Olmayan Evin Satışı İptal Edilebilir mi?

Bir taşınmaz üzerinde aile konutu şerhi bulunmaması, o taşınmazın aile konutu olmadığı anlamına gelmez. Aile konutu şerhi, taşınmazın aile birliği için kullanıldığını belirten açıklayıcı bir kayıttır. Eğer bir eş, aile konutunun satılmasına rıza göstermezse ancak bu konuda tapu kütüğüne aile konutu şerhi koyduramamışsa, taşınmazı alan üçüncü kişinin iyi niyetli olmaması durumu söz konusu olursa, diğer eş satışa rıza göstermediğini beyan ederek tapu iptal ve tescil davası açabilir ve satış işleminin iptal edilmesini talep edebilir.

Yargıtay’ın kararlarına göre, aile konutu şerhi bulunmayan taşınmazlar için de, aile konutu koruma altındadır. Eğer taşınmaz fiilen aile konutu olarak kullanılıyorsa, malik olmayan eşin rızası alınmadan yapılan satış işlemleri, kanunen geçerli sayılmayabilir. Bu durumda, malik olmayan eş tapu iptal ve tescil davası açarak söz konusu satışın iptalini isteyebilir. Aile konutu şerhi bulunan taşınmazların satışı için de her iki eşin rızası gereklidir. Eğer malik olmayan eşin rızası olmadan bir satış yapılırsa, bu satış, tapu iptal ve tescil davası ile iptal edilebilir. Ancak, satış sonrasında rızası alınan eşin onayıyla satış geçerli hale gelebilir.

Aile Konutu Haczedilebilir mi?

Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi ile aile konutu koruma altına alınmış olsa da, bu koruma mutlak değildir. Aile konutu, malik eşin iradesiyle yapılan devir işlemlerine karşı korunurken, haciz işlemleri malik eşin iradesi dışında gerçekleşen bir işlem olduğu için aile konutunun haczedilmesine engel teşkil etmez. Yargıtay kararlarına göre, aile konutunun haczi engellenemez.

İcra İflas Kanunu'nun 82. maddesinde yer alan haczedilemeyecek mallar arasında aile konutu belirtilmemiştir. Ancak, aile konutu aynı zamanda borçlunun "haline münasip ev" olarak kabul edilirse, haczedilemez. Bu durumda, haciz işlemi gerçekleştirilemez.

Bir diğer önemli konu, aile konutunun hacziyle ilgili olarak, borçlunun malik olmayan eşinin şikayet hakkı bulunmuyor. Ancak, Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan bir incelemede, malik olmayan eşin aktif dava ehliyetine sahip olmadığı için açtığı davanın reddedilmesi, aile hayatına saygı hakkının ihlali olarak değerlendirilmiştir. Anayasa Mahkemesi, bu tür durumlarda malik olmayan eşin haklarını savunmak için uygun hukuki yolların sağlanması gerektiğine karar vermiştir.

Aile Konutu Şerhi Davası Usul Hükümleri

Aile konutu şerhi davasında izlenecek usul hükümleri şu şekildedir:

1. Yetkili Mahkeme: Aile mahkemesi yetkilidir.
2. Dava Açma Süresi: Şerh talebinin reddi durumunda, dava süresi sınırlı değildir. Ancak, hak kaybına uğramamak için hızlı hareket edilmelidir.
3. Taraflar: Şerhi talep eden eş davacı, diğer eş ise davalıdır.
4. Deliller: Evlilik cüzdanı, tapu kaydı ve ikametgah belgesi gibi deliller sunulmalıdır.
5. Hüküm: Mahkeme, aile konutunun niteliğini tespit ederek şerh konulmasına karar verebilir.

Avukatın Önemi

Aile konutu şerhi gibi hukuki süreçlerde, profesyonel bir avukattan destek almak son derece önemlidir. Avukat, gerekli belgelerin hazırlanması, başvuru sürecinin doğru yönetilmesi ve olası hukuki ihtilafların çözümü konusunda etkin bir rol oynar. Ayrıca, mahkemede temsil ve hukuki danışmanlık hizmetleri, tarafların hak kaybı yaşamasını engeller. Aile konutu şerhinin hukuki niteliği ve sonuçları karmaşık olabileceğinden, uzman bir avukatla çalışmak süreci hızlandırır ve güvence altına alır.