İşyerinde Cinsiyet Ayrımcılığı

Cinsiyet ayrımcılığı, iş hukukunda ve insan hakları hukukunda en çok tartışılan konular arasında yer almaktadır. İşyerinde cinsiyet ayrımcılığı, bireylerin cinsiyetleri nedeniyle eşit olmayan muameleye tabi tutulmasını ifade eder ve bu durum, hukukun çeşitli düzenlemeleri ile engellenmeye çalışılmaktadır. Bu yazıda, işyerinde cinsiyet ayrımcılığının hukuki boyutları, yargı kararları ve uygulama sorunları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

İş Hukukunda Cinsiyet Ayrımcılığının Tanımı ve Kapsamı

Cinsiyet ayrımcılığı, genellikle doğrudan ve dolaylı ayrımcılık olarak ikiye ayrılmaktadır:

• Doğrudan Ayrımcılık: Bir çalışanın cinsiyeti nedeniyle işe alım, terfi, ücretlendirme veya işten çıkarılma gibi alanlarda dezavantajlı duruma düşmesi.
• Dolaylı Ayrımcılık: Tarafsız gibi görünse de, belirli bir cinsiyeti dezavantajlı duruma sokan uygulamalar.

Bu ayrımcılık biçimleri, çeşitli hukuki düzenlemelerle yasaklanmış olup, ulusal ve uluslararası hukukun çeşitli normlarıyla desteklenmektedir.

Cinsiyet Ayrımcılığına Karşı Hukuki Düzenlemeler

a) Ulusal Hukukta Cinsiyet Ayrımcılığı

• Anayasa: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesi eşitlik ilkesini, 49. ve 50. maddeleri ise iş hayatındaki cinsiyet eşitliğini koruma altına almaktadır.
• 4857 Sayılı İş Kanunu: 5. maddesi ile cinsiyet temelli ayrımcılığı yasaklamakta, ayrımcılık tazminatına hükmedilmesini öngörmektedir.
• Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Kanunu: Cinsiyet ayrımcılığının ortadan kaldırılmasına yönelik politika ve mekanizmalar içermektedir.

b) Uluslararası Hukukta Cinsiyet Ayrımcılığı

• ILO Sözleşmeleri: 111 Sayılı Ayrımcılığı (İş ve Meslek) Sözleşmesi, iş hayatında her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır.
• CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Kaldırılması Sözleşmesi): Türkiye, bu sözleşmeye taraf olup, iş hayatında kadın erkek eşitliğini sağlamakla yükümüldür.

Yargı Kararları ve Uygulama Sorunları

Türkiye’de yargı kararları, cinsiyet ayrımcılığı konusunda farklılıklar göstermektedir. Özellikle

• İşverenin cinsiyeti gerekçe göstererek işsiz bırakmasına ilişkin Yargıtay kararları, bu uygulamaların hukuka aykırı olduğunu vurgulamaktadır.
• Kadın çalışanlara daha düşük ücret verilmesi ile ilgili kararlar, eşitlik ilkesine vurgu yapmaktadır.
• Taciz vakalarında yargı, cinsiyet ayrımcılığının bir yöntemi olarak ele alarak tazminat hükümleri vermektedir.

Avukatın Rolü ve Hukuki Yollar

Cinsiyet ayrımcılığına maruz kalan bireylerin hukuki yollarla hakkını arayabilmesi için bir avukatın rehberliğinde harekete geçmesi büyük önem taşımaktadır. Avukat,

• Ayrımcılığa ilişkin kanıtların toplanmasında,
• Şikayet mekanizmalarının etkin kullanılmasında,
• Tazminat davalarının yürütülmesinde kritik bir rol oynamaktadır.

Cinsiyet ayrımcılığı, hukukun koruma altına aldığı temel haklardan biridir. Hem ulusal hem de uluslararası hukuk mekanizmaları, bu ayrımcılığın ortadan kaldırılması için çeşitli düzenlemeler öngörmüştür. Ancak uygulamada karşılaşılan sorunlar, hukuki bilincin ve etkin hukuk yollarının daha fazla kullanılmasını gerektirmektedir.