Kiracı ve Kiraya Verenin Hak ve Yükümlülükleri

1. Kiracının Temel Hakları

Kiracı, kirasını zamanında ödemekle yükümlü olmasına rağmen, belirli temel haklara da sahiptir. Bunlardan ilki, kira sözleşmesi ile belirlenen konutta veya işyeri mahiyetindeki taşınmazda sözleşme süresi boyunca oturma hakkıdır. Kiracının tahliye edilmesi, ancak yasal şartların sağlanması ile mümkün olabilecektir. Ayrıca, kiracının taşınmazı kullanım hakkı, kiraya veren tarafından keyfi olarak kısıtlanamaz veya ihlal edilemez. Kiraya verenin, kiralanan taşınmazın içinde kiracının mahremiyetine saygı duyması zorunludur. Bu bağlamda, kiraya verenin izinsiz olarak taşınmaza girmesi, kiracının anayasal ve hukuki koruma altında bulunan konut dokunulmazlığını ihlal edebilir.

Kiracı ayrıca, kiralanan yerin sözleşmede belirlenen amaca uygun olarak kullanılabilir olmasını talep etme hakkına sahiptir. Bu, kiralanan yerin gerekli teknik altyapı ve hukuki izinlere sahip olmasını da kapsar. Kiracının, kiralanan yerin ayıplı çıkması halinde ayıbın giderilmesini, kira bedelinde indirim talep etmeyi veya çok ciddi ayıplarda sözleşmeden dönme hakkı bulunmaktadır. Kiracının haklarından bir diğeri de yenileme hakkıdır. Belirli süresi olan kira sözleşmesi sona erdiğinde, kiracının, kiralanan yerin tahliyesini gerektiren yasal şartlar oluşmamışsa, kira sözleşmesini yenileme hakkı mevcuttur. Bu, kiracının keyfi olarak tahliye edilmesini engelleyen önemli bir hukuki güvencedir.

2. Kiracının Yükümlülükleri

Kiracının en temel yükümlülüğü, kira bedelini zamanında ve sözleşmede belirlenen şartlara uygun olarak ödemektir. Kiracı, kiranın gecikmesi veya ödenmemesi halinde, kiraya verene karşı hukuki ve mali yükümlülükler altına girer. Bu durum, ihtar çekilmesi, icra takibi başlatılması ve en nihayetinde tahliye davalarına yol açabilir. Kiracı ayrıca, kiralanan taşınmazı sözleşme şartlarına uygun olarak kullanmak zorundadır. Bu kapsamda, kiracının taşınmazı özenle kullanma, kiraya verenin izni olmadan yapısal değişiklik yapmama ve komşu haklarına saygı gösterme gibi yükümlülükleri bulunur.

Bunun yanı sıra, kiracı, taşınmazda meydana gelen olağan kullanımdan kaynaklanmayan zararların giderilmesi konusunda da sorumludur. Kiralanan konutun veya işyeri olarak kullanılan taşınmazın bakımının kiracı tarafından yerine getirilmesi beklenir. Kiracının, taşınmazın kullanımından doğan kamu borçlarını da ödemesi gerekir. Kiracının yükümlülüklerinden biri de kira sözleşmesini sona erdirirken, taşınmazı eski haliyle teslim etmektir. Kiralanan yerin içinde yapılan değişiklikler veya hasarlar, kiracı tarafından giderilmek zorundadır. Aksi halde, kiraya verenin depozito kesintisi yapması veya ek tazminat talep etmesi söz konusu olabilir.

3. Kiraya Verenin Hakları

Kiraya veren, taşınmazın kira bedelini zamanında almayı bekleme hakkına sahiptir. Kiracının kirasını geciktirmesi veya ödememesi halinde, belirli hukuki yollara başvurarak kiralanan yerin tahliyesini sağlayabilir. Ancak tahliye hakkının kullanılması belirli hukuki prosedürlere tabidir ve mahkeme kararlı tahliye çoğu zaman zorunludur. Kiraya veren ayrıca, taşınmazın korunmasını talep edebilir. Kiracının taşınmaza zarar vermesi, yükümlülüklerini ihlal etmesi halinde kiraya verenin zararın tazmini talep etme hakkı bulunur. Kiraya verenin aynı zamanda, kira sözleşmesini belirli şartlar dahilinde feshetme hakkı da mevcuttur. Son olarak, kiraya verenin, taşınmazın piyasa şartlarına uygun bir kira bedeline tabi olmasını talep etme hakkı vardır. Bu kapsamda, kira artış oranlarının belirlenmesi, yasal sınırlar içinde kiraya verenin yetkisi dahilindedir. Ancak, kira artışının hukuka uygun ve makul sınırlar dahilinde olması gerekir.