İmar Planlarının Uygulanması Ve İptali Süreci

İmar planları, şehircilik ve arazi kullanımını düzenleyen temel belgelerdir. Hukuki niteliği itibarıyla kamu düzenine ilişkin olup, bireylerin mülkiyet hakları ile kamu yararını dengelemeyi amaçlamaktadır. Ancak, imar planlarının hazırlanması, uygulanması ve iptaline ilişkin süreçler hem idari hem de yargısal denetime tabi olup, geniş bir hukuki perspektif içinde değerlendirilmektedir.

İmar Planlarının Tanımı ve Hukuki Dayanağı

İmar planları, 3194 sayılı İmar Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde hazırlanan, belirli bir bölgenin yapılaşma esaslarını düzenleyen planlardır. Anayasa'nın 56. maddesi kapsamında, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi sağlama amacı güder. İmar planları, genel olarak nazım imar planı ve uygulama imar planı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:

• Nazım İmar Planı: Bir bölgenin genel arazi kullanım kararlarını, nüfus yoğunluğunu ve ulaşım sistemlerini belirleyen üst ölçekli planlardır.
• Uygulama İmar Planı: Nazım imar planı kararlarını detaylandırarak parsel bazında yapılaşma koşullarını belirleyen alt ölçekli planlardır.

İmar Planlarının Hazırlanması ve Onay Süreci

İmar planlarının hazırlanması ve uygulanması süreci, 3194 sayılı İmar Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde detaylandırılmıştır. Süreç aşağıdaki aşamalardan oluşur:

1. Plan Yapım Süreci

1. Yetkili İdare Tarafından Başlatılma: İmar planları, belediyeler, il özel idareleri veya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanır veya onaylanır.
2. Etüt ve Analiz Çalışmaları: Mevcut arazi kullanımı, ulaşım, sosyal donatı alanları, altyapı sistemleri ve demografik yapıya ilişkin veriler toplanır.
3. Plan Taslağının Hazırlanması: Şehir plancıları ve uzmanlar tarafından taslak imar planı oluşturulur.
4. İlgili Kurum Görüşleri: Plan, kamu kurumları ve ilgili idarelerin görüşüne sunulur.
5. Onay ve İlan Süreci: Yetkili idare tarafından onaylanan plan bir ay süreyle ilan edilir ve itiraz süreci başlar.

2. İtiraz Süreci ve Değerlendirme

Vatandaşlar veya ilgili tüzel kişiler, ilan süresi içinde imar planına itiraz edebilir. İtirazlar, planı onaylayan idare tarafından değerlendirilir ve karara bağlanır. Ret kararı verilmesi halinde dava yolu açıktır.

İmar Planlarının Uygulanması

Onaylanan imar planlarının uygulanması çeşitli aşamalardan oluşmaktadır:

• Parselasyon İşlemleri: İmar planlarına uygun olarak kadastro ve mülkiyet düzenlemeleri yapılır.
• İmar Uygulamaları (18. Madde Uygulaması): Arazi ve arsa düzenlemesi işlemleri gerçekleştirilir. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesi uyarınca kamu hizmet alanları ayrılarak düzenleme ortaklık payı (DOP) kesintisi yapılır.
• Ruhsatlandırma ve Yapılaşma: İmar planına uygun olarak yapı ruhsatı verilerek inşaat süreci başlar.
• Denetim ve Yaptırımlar: Plan hükümlerine aykırı yapılaşmalar tespit edilirse yıkım kararı, para cezası veya ruhsat iptali gibi yaptırımlar uygulanır.

İmar Planlarının İptali Süreci

İmar planlarının iptali, idari yargı mercilerinde açılan davalarla mümkündür. İmar planlarının iptali için başvurulabilecek hukuki yollar şunlardır:

1. İptal Davasının Tarafları

• Dava Açabilecek Kişiler: Plan değişikliğinden zarar gören malikler, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşları.
• Davalı Taraf: İmar planını onaylayan idare (belediye, il özel idaresi, bakanlık).

2. İptal Davasının Açılma Süreci

• İdari Başvuru: İmar planına itiraz, ilgili idareye yapılır.
• Yargı Yolu: İtirazın reddedilmesi veya işlem yapılmaması durumunda İdare Mahkemesi’nde iptal davası açılır.
• Yürütmenin Durdurulması Talebi: Dava sürecinde telafisi güç zararların doğmaması için yürütmenin durdurulması talep edilebilir.

3. İmar Planlarının İptali Sebepleri

• Planlama İlke ve Tekniklerine Aykırılık
• Kamu Yararı İlkesine Aykırılık
• Üst Ölçekli Planlara Uygunsuzluk
• Mülkiyet Haklarının İhlali
• Eksik veya Yanıltıcı Bilgilerle Hazırlanmış Olması

4. Mahkeme Kararlarının Sonuçları

• Planın Tamamen İptali: Planın bütünüyle hükümsüz hale gelmesi.
• Kısmi İptal: Planın sadece belirli kısımlarının iptali.
• Plan Değişikliği: Mahkeme kararına uygun olarak idarenin yeni plan hazırlaması.

Avukatın Önemi

İmar planlarının hazırlanması, uygulanması ve iptal sürecinde hukuki destek almak büyük önem arz etmektedir. Alanında uzman bir idare hukuku avukatı, plan iptali davalarında müvekkil lehine hukuki avantaj sağlayarak, idarenin keyfi kararlarına karşı hukukun üstünlüğünü savunacaktır. İmar planları, kentleşme sürecinde kritik bir rol oynar ve bireylerin mülkiyet hakları ile kamu yararını dengeleyen hukuki çerçeveyi oluşturur. Ancak, planların hukuka uygun hazırlanması ve uygulanması zorunludur. Haksız ve hukuka aykırı planların iptali için idari yargıya başvurulması gerekmekte olup, bu süreçte avukat desteği hayati önem taşımaktadır.