Gaiplik Davası

Gaiplik davası, hukukun karmaşık ve ilgi çekici bir alanını oluşturan konulardan biridir. Bu makalede, gaiplik davasının ne olduğunu, nasıl işlediğini ve toplumsal algı üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.

Gaiplik Davası Nedir?

Gaiplik, bir kişinin kaybolduğu ve nerede olduğunun bilinmediği durumu ifade eder. Gaiplik, bir kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolması ve ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber alınmasından itibaren beş yıl geçmiş olması durumunda kişinin ölü kabul edilmesi için Sulh Hukuk Mahkemesine açılan davaya denir.

Gaiplik davası da bu kişinin hukuki durumunu düzenlemeye yönelik bir yargı sürecidir. Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık var ise gaipliğine karar verilmesi talebinde bulunulacaktır (TMK madde 32). Basit yargılama usulüne tabi bir davadır.

Gaiplik Davası Nasıl Açılır?

Gaiplik davası, kayıp kişinin mirasçıları veya diğer hak sahipleri tarafından açılabilir. Dava, kişinin son yerleşim yeri mahkemesine veya kişinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması halinde, kişinin doğum yeri mahkemesine veya kişinin son bilinen adresi mahkemesine açılabilir.

Gaiplik davası dilekçesinde, kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, son yerleşim yeri, nüfus cüzdanı numarası, T.C. kimlik numarası, kaybolma tarihi ve nedeni, son haber alındığı tarih, kayıp kişinin mirasçıları veya diğer hak sahipleri hakkında bilgi ve talepler yer almalıdır.

Gaiplik davası, basit yargılama usulüne göre görülür. Mahkeme, dava açıldıktan sonra, kayıp kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolup kaybolmadığı ve ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber alınmasından itibaren beş yıl geçmiş olup olmadığı hususunda araştırma yapar. Mahkeme, araştırma sonucunda, kayıp kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolduğu ve ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber alınmasından itibaren beş yıl geçmiş olduğunu tespit ederse, gaiplik kararı verir.

Gaiplik kararı, kesin hüküm niteliğindedir. Gaiplik kararı verildiğinde, kayıp kişi hakkındaki tüm işlemler, gaiplik kararının verildiği tarihten itibaren durdurulur. Gaiplik kararının verilmesinden sonra, kayıp kişinin sağ olarak ortaya çıkması halinde, gaiplik kararı kaldırılır.

Gaiplik Kararı Geçmişe Etkili Midir?

Türk Medeni Kanunu’nun 35. maddesinin 2. fıkrasında gaiplik kararının “ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğuracağı” yönünde düzenlemede bulunulmuştur. Nitekim görüldüğü üzere karar, geçmişe etkilidir.

Gaiplik Kararı Ne Zaman Hüküm Doğurur?

Aynı kanunun 35/2. maddesinde, ”Gaiplik kararı ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğurur.” hükmü yer almaktadır.

Gaiplik Kararının Hukuki Sonuçları

Gaiplik kararının hukuki sonuçları, aşağıdaki gibidir:

• Kayıp kişi hakkındaki tüm işlemler, gaiplik kararının verildiği tarihten itibaren durdurulur.
• Gaiplik kararının verilmesinden sonra, kayıp kişinin sağ olarak ortaya çıkması halinde, gaiplik kararı kaldırılır.
• Gaiplik kararının varlığı halinde, kayıp kişinin mirasçıları, gaiplik kararı verilmesinden önce ölmüş gibi işlem yapabilirler.
• Gaiplik kararının varlığı halinde, kayıp kişinin malları, gaiplik kararı verilmesinden itibaren yasal mirasçılar tarafından yönetilir.
• Gaiplik kararının varlığı halinde, kayıp kişinin malları, gaiplik kararı verilmesinden itibaren yasal mirasçılar tarafından satılabilir, ipotek edilebilir veya rehin edilebilir.
• Gaiplik kararının varlığı halinde, kayıp kişinin malları, gaiplik kararı verilmesinden itibaren yasal mirasçılar tarafından tasarruf edilebilir.

Gaiplik kararı, kayıp kişinin ölümünün kesin olarak tespit edilmesi için önemli bir hukuki araçtır. Gaiplik kararı verilmesi, kayıp kişinin mirasçılarının hak kaybına uğramasını engeller ve kayıp kişinin mallarının yasal mirasçılar tarafından yönetilmesini sağlar. Gaiplik davası, hukuki bir süreçtir ve bu nedenle bir avukatla danışılması tavsiye edilir.

Gaiplik Yargıtay Kararları

Yargıtay 20. Hukuk Dairesi 2020/114 Esas, 2020/706 Karar (Gaiplik Davasında Yetkisizlik Kararı)

Gaipliğine karar verilmesi için Muğla Sulh Hukuk Mahkemesinde dava açılmış, mahkeme yetkisizlik kararı vermiştir. Bunun üzerine İstanbul Anadolu Sulh Hukuk Mahkemesi tarafına dosya gönderilmiş, mahkeme de yetkisizlik kararı vermiştir. Ayrı ayrı yetkisizlik kararı verilmesi nedeniyle görev uyuşmazlıklarını çözmek üzere dosya Yargıtaya gönderilmiştir.

Dosya incelemesinde, Muğla Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından yapılan araştırmaya göre gaipliği istenilen kişinin en son yerleşim yerinin İstanbul Üsküdar olduğu tespit edilmiştir. Ancak İstanbul Anadolu mahkemesinin yapmış olduğu araştırmada, İstanbul’da olduğuna dair herhangi bir resmi belge olmadığı belirtilmiştir.

Ancak Jandarma Komutanlığı tarafından yapılan araştırmada en son annesiyle birlikte İstanbul’da ikamet ettiği, kendisinden 2008 yılından bu yana haber alınamadığı belirtilmiştir. Herhangi bir kuruma adres beyanında bulunulmasa da İstanbul’da sonuçlandırılması gerektiği belirtmiş, İstanbul Anadolu 12. Sulh Hukuk Mahkemesi yargı yeri olarak belirlenmiştir.

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2019/5158 Esas, 2019/10013 Karar (Ölümünde Kuvvetli Olasılığın Bulunmaması)

Davacı, kardeşi hakkında TMK madde 32 gereğince gaipliğine karar verilmesi talebiyle sulh hukuk mahkemesinde dava açmıştır. Mahkeme tarafından davanın kabulü yönünde karar verilmiş, karar, Yargıtay incelemeksizin kesinleşmiştir. Ancak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kanun yararına bozma istenilmiş, dosya ilgili Daire tarafından incelemeye alınmıştır.

Yargıtay dosya incelemesinde, gaipliğine karar verilen kişinin 2005 yılından bu yana kayıp olduğu, dağda geçirdiği kaza sonucu öldüğüne dair haber aldığı iddia edilmiştir. Ancak mahkemenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık olmadan hüküm kurulması yasaya aykırı bulunmuştur. Mahkemenin dava hakkında ret kararı vermesi gerekirken kabulü hukuka aykırı bulunmuştur. Kanun yararına bozma yönünde karar verilerek dosya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderildi.