Dış Ticaret Hukuku: En Sık Başvurulan Kaynaklar ve Referanslar

Dış ticaret hukukunda en sık başvurulan kaynaklar uluslararası anlaşmalar ve sözleşmelerdir. Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması (WTO), Uluslararası Tahkim Hukuku Sözleşmesi ve Ticarette Uyuşmazlıkların Halline İlişkin Cenevre Antlaşması, en çok başvurulan uluslararası anlaşmalar arasında yer almaktadır. Bunun yanı sıra dış ticaret hukuku, birçok ülkenin milli mevzuatında da yer almaktadır. Türkiye'de Dış Ticaret Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Ticaret Bakanlığı Tebliği ve Gümrük Kanunu gibi yasal düzenlemeler, dış ticaret hukukunun temelini oluşturmaktadır.

Uluslararası mal satışları sözleşmelerine ilişkin olarak en çok başvurulan iki düzenleme 1980 tarihli Birleşmiş Milletler Mal Satışlarına İlişkin Sözleşme (ULIS) ve 1994 tarihli Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticari Sözleşmeler Hukuku Anlaşması (UNIDROIT)'dur. Bu iki düzenleme, uluslararası ticarette sıkça kullanılmakta ve hukuki anlaşmazlıkların çözümünde de referans oluşturmaktadır. Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından hazırlanan Incoterms®, ise birçok ülkede uluslararası ticarette kullanılan teslim şekillerini belirleyen standartlar bütünüdür ve hukuki anlaşmazlıkların çözümünde de kullanılmaktadır.

Uluslararası Anlaşmalar

Dış ticaret hukukunda en sık başvurulan kaynaklar, uluslararası anlaşmalar ve sözleşmelerdir. Bu anlaşmalar, uluslararası ticaretin hukuki düzenlenmesinde temel kaynakları oluşturur. Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması (WTO) en önemli uluslararası anlaşmalardan biridir ve tüm ticari işlemlerin düzenlenmesinde büyük bir rol oynamaktadır. Ayrıca, Uluslararası Tahkim Hukuku Sözleşmesi de uluslararası ticaret işlemlerinde sıkça başvurulan bir referanstır. Ticarette Uyuşmazlıkların Halline İlişkin Cenevre Antlaşması ise, birçok ülkenin resmi olarak kabul ettiği bir anlaşmadır ve uluslararası ticari uyuşmazlıkların çözümüne yönelik hukuki bir referans haline gelmiştir.

Milli Mevzuat

Dış ticaret hukuku, uluslararası ticari işlemlerde sıkça başvurulan bir kaynak haline gelmiştir. Her ülkenin dış ticaret hukuku kendi milli mevzuatı ile belirlenir ve Türkiye'de de Dış Ticaret Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Ticaret Bakanlığı Tebliği ve Gümrük Kanunu gibi yasal düzenlemeler dış ticaret hukukunun temelini oluşturur.

Dış Ticaret Kanunu, yabancı ülkelerle yapılan ithalat ve ihracat işlemlerinin nasıl gerçekleşeceğini, ithal edilen ve ihraç edilen mal ve hizmetlerin gümrük rejimini, ithalat ve ihracat işlemlerinde kullanılan belgelerin tanzimini ve bu belgelerin geçerliliğini, yabancı ülkelerle iş yaparken ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünü, dış ticaret ile ilgili gümrük cezalarını, gümrük idaresinin yaptığı işlemlere karşı açılacak davaları ve bu işlemlerle ilgili ceza davalarını düzenler. Aynı zamanda Türk ihracatçıları ve ithalatçılarını koruyacak şekilde düzenlenmiş bir yasal düzenlemedir.

Türk Ticaret Kanunu ise, yabancılarla yapılan ticari işlemleri düzenlemektedir. Ticaret Bakanlığı Tebliği de ülkeye giren ve çıkan malların hangi şartlar altında ithal edileceğini ve ihraç edileceğini belirlemektedir. Gümrük Kanunu ise, mal ve hizmetlerin ülkeye giriş ve çıkışında uygulanacak gümrük vergilerini, gümrük vergisi muafiyetlerini, gümrük işlemlerini ve gümrük cezalarını belirlemektedir.

Milli mevzuatın yanı sıra, dış ticaret hukukunda en sık başvurulan kaynaklar arasında uluslararası anlaşmalar, ULIS ve UNIDROIT gibi düzenlemeler ile Uluslararası Ticaret Odası tarafından hazırlanan Incoterms® bulunmaktadır. Bu kaynaklar, ticari ilişkilerde sıkça kullanılır ve hukuki anlaşmazlıkların çözümünde de referans oluşturur.

ULIS ve UNIDROIT

ULIS ve UNIDROIT, uluslararası mal satışları sözleşmelerine ilişkin olarak en çok başvurulan iki düzenlemedir. Birleşmiş Milletler Mal Satışlarına İlişkin Sözleşme, 1980 yılında imzalanmıştır ve birçok ülke tarafından kabul edilmiştir. Sözleşme, mal satışlarına ilişkin olarak ülkeler arasında yaşanan uyumsuzlukları gidermek ve ticari işlemlerde standart bir düzenleme sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.

Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticari Sözleşmeler Hukuku Anlaşması ise 1994 yılında imzalanmıştır. Bu anlaşma, uluslararası ticari işlemler için birçok hukuki sorunun çözümüne dair kurallar ve sağlam hukuki bir altyapı oluşturulmasını hedeflemektedir. ULIS ve UNIDROIT, uluslararası ticaret hukukunda ticari işlemlerin dünya genelinde benzer şekillerde yapılmasını sağlamak için önemli bir referans kaynağıdır.

Uluslararası Ticaret Odası

Uluslararası Ticaret Odası (ICC), uluslararası ticaretin düzenlenmesine yönelik çalışan bağımsız bir kuruluştur. ICC tarafından hazırlanan Incoterms® (International Commercial Terms), satıcı ve alıcılar arasındaki teslimat koşullarını ve sorumluluklarını belirleyen uluslararası bir standarttır.

Incoterms®'da yer alan şartlar, malın teslimatından kaynaklanan görev ve sorumlulukları açık bir şekilde tanımlar. Bu şartlardan bazıları FOB (Free On Board), CIF (Cost, Insurance and Freight), DDU (Delivered Duty Unpaid) ve DDP (Delivered Duty Paid) şeklinde sıralanabilir.

Incoterms®'ın kullanımı, uluslararası ticarette taraflar arasındaki anlaşmazlıkları en aza indirir ve ticari işlemlerin hızlı ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Ayrıca, bu standartlar çerçevesinde hazırlanan ticari sözleşmeler, hukuki anlaşmazlıkların çözümünde de referans oluşturur.

ICC tarafından hazırlanan Incoterms®'ın son versiyonu, 2020 yılında yayımlanmıştır. Bu versiyonda, önceki versiyonlarda yer almayan DPU (Delivered at Place Unloaded) ve DCO (Delivered Carriage Paid onwards) şartları da yer almaktadır.

ICC tarafından hazırlanan Incoterms®'ın uluslararası ticarette önemi büyüktür. Uygun bir şekilde kullanıldığında, bu standartlar sayesinde ticari işlemler daha güvenli ve verimli bir şekilde gerçekleştirilebilir.