Depremde Uğranılan Zararlarda Devletin Sorumluluğu

Deprem, doğal afetlerin en yıkıcılarından biridir. Türkiye, deprem kuşağında yer alan bir ülke olduğu için, deprem riski her zaman yüksektir. Depremler, maddi ve manevi olarak büyük zararlara yol açabilir. Geçmişte yaşanan depremlerde, binlerce insan hayatını kaybetmiş ve milyarlarca liralık maddi hasar meydana gelmiştir.

Depremlerde, maddi zararların yanı sıra, manevi zararlar da yaşanmaktadır. Bu zararlar, insanların yaşam tarzlarının ve geleceğe dair planlarının değişmesine neden olmaktadır. Depremde yaralanan veya hayatını kaybeden kişilerin yakınları, büyük bir travma yaşamaktadır.

Depremde uğranılan zararların devlet tarafından tazmini mümkündür. Devlet, depremlerde meydana gelen zararların bir kısmını karşılamaktadır. Bu kapsamda, devlet tarafından verilen yardımlar şunlardır:

• Acil yardım: Depremden hemen sonra, yaralılar için sağlık hizmeti, barınma ve beslenme gibi acil yardımlar sağlanmaktadır.
• İlkyardım: Depremden sonra, zarar gören binalar ve altyapılar için ilk yardım çalışmaları yapılmaktadır.
• İnşaat çalışmaları: Depremde yıkılan veya hasar gören binalar, devlet tarafından yeniden inşa edilmektedir.
• Sosyal yardımlar: Depremde hayatını kaybedenlerin yakınlarına ve maddi zarar görenlere sosyal yardımlar yapılmaktadır.

Devlet tarafından verilen yardımlar, depremde uğranılan zararların tamamını karşılamayabilir. Bunun temel nedeni, depremlerin neden olduğu maddi ve manevi zararların çok büyük olmasıdır. Depremde uğranılan zararların devlet tarafından daha etkin bir şekilde tazmini için, şu önlemler alınabilir:

• Deprem Riski Haritalarının Güncellenmesi: Deprem riski haritalarının güncellenmesi, deprem riskinin daha doğru bir şekilde belirlenmesini sağlayacaktır. Bu da, depreme karşı hazırlıklı olma ve zararları azaltma konusunda daha etkili önlemler alınmasına yardımcı olacaktır.
• Deprem Riski Altındaki Bölgelerde Yapılaşmanın Kontrol Altına Alınması: Deprem riski altındaki bölgelerde yapılaşmanın kontrol altına alınması, depreme dayanıklı bina inşa edilmesini sağlayacaktır. Bu da, depremde meydana gelen maddi zararların azaltılmasına yardımcı olacaktır.
• Deprem Sigortası: Deprem sigortası, depremde meydana gelen maddi zararların karşılanmasına yardımcı olmaktadır. Deprem sigortasının yaygınlaştırılması, depremde uğranılan zararların devlet tarafından tazmini konusunda önemli bir katkı sağlayacaktır.

Deprem, doğal bir afettir ve tamamen önlenmesi mümkün değildir. Ancak, yukarıda belirtilen önlemlerin alınması, depremde meydana gelen zararların azaltılmasına ve insanların daha az mağdur olmasına yardımcı olacaktır.

Depremde Oluşan Zararlarda Devletin (İdarenin) Sorumluluğu

Depremler, doğal afetler olarak sınıflandırıldıklarından, depremde yıkılan binalardaki zararlar için devlet ve yerel yönetimler sorumlu tutulabilir. Binaların inşaatı ile ilgili her aşamada paydaşlar kendisinden sorumlu tutulabilir.

İdarenin Sorumluluğu

Devletin depremden kaynaklanan zararlardan sorumluluğu, Anayasa’nın 125. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, idare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararları ödemekle yükümlüdür. İdarenin sorumluluğu, hizmet kusuru nedeniyle meydana gelen zararlarda geçerlidir.

İdare, deprem gibi doğal afetlerin meydana gelmesini önlemek veya zararlarını azaltmak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Bu önlemler, depreme karşı yerleşim düzeninin uygunluğunun belirlenmesi, yapıların denetimi, acil ve etkili müdahale planı vb. şekilde olabilir.

İdarenin depreme karşı gerekli önlemleri almaması, hizmet kusuru olarak kabul edilir. Hizmet kusuru, idarenin, kamu hizmetinin gereği gibi yerine getirilmemesi veya yerine getirilememesidir.

Depremden zarar gören kişilerin, depremde yükümlülüklerini hiç yerine getirmeyen veya yanlış ya da kusurlu olarak yerine getiren idari mercii doğru bir şekilde tespit edip bu idareye karşı tazminat talebinde bulunması gereklidir.

İdarenin Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran Haller

İdarenin sorumluluğunu ortadan kaldıran veya azaltan hâller şunlardır:

• Mücbir Sebep: Deprem gibi, idarenin kontrolü dışında meydana gelen ve önceden tahmin edilmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olaylar mücbir sebep olarak kabul edilir.
• Beklenmeyen Hâller: İdarenin kontrolü dışında meydana gelen, ancak makul bir insan tarafından öngörülmesi mümkün olan olaylar beklenmeyen hâller olarak kabul edilir.
• Zarar Gören Kişinin Davranışı: Zarar gören kişinin kendi kusurlu davranışı, idarenin sorumluluğunu azaltabilir veya ortadan kaldırabilir.
• Üçüncü Kişinin Davranışı: Zarar, idarenin kontrolü dışındaki üçüncü bir kişinin davranışı nedeniyle meydana gelmişse, idarenin sorumluluğu ortadan kalkabilir veya azalabilir. Deprem gibi doğal afetler, devlet ve yerel yönetimler için önemli bir sorumluluk ve yük oluşturur. İdare, depreme karşı gerekli önlemleri alarak, bu sorumluluğun gereğini yerine getirmeye çalışmalıdır.

Depremde oluşan zararlardan idarenin sorumluluğu, her bir depremin özelliklerine ve koşullarına göre değişebilir. Ancak, genel olarak, idarenin depremden önce gerekli önlemleri alması gerektiği ve bu önlemleri almamasının depreme neden olduğu veya depremin etkilerini arttırdığı kabul edilir.

İdarenin depremden kaynaklanan tehlikelerden zarar görenleri koruma yükümlülüğünün yerine getirmemesi nedeniyle de kusursuz sorumluluğu söz konusu olabilir.

Depremde oluşan zararlardan idarenin sorumlu tutulabilmesi için, zarar gören kişinin, idarenin sorumluluğuna ilişkin şartları ispat etmesi gerekir. Bu şartlar, hizmet kusurundan doğan sorumlulukta, idarenin gerekli önlemleri almaması nedeniyle depremin meydana geldiği veya depremin etkilerinin arttığının ispat edilmesidir. Kusursuz sorumlulukta ise, depremin, idarenin kamu hizmetinin yerine getirilmesinden kaynaklanan bir tehlike olması gerekir.

Tazminat Talebi

Deprem nedeniyle zarar gören kişiler, idarenin hizmet kusuru nedeniyle tazminat talebinde bulunabilirler. Bu durumda, zarar gören kişinin, zararın varlığı, idarenin hizmet kusuru ve zarar ile idarenin eylemi arasında illiyet bağının varlığı iddialarını ispatlaması gerekir.